Jak niemowlęta poznają świat? Zmysły, etapy rozwoju i ochrona oczu

Niemowlęta od pierwszych chwil życia intensywnie poznają świat. Ich wrodzona ciekawość i rozwijające się zmysły są kluczowe w odkrywaniu otoczenia. Każdy etap rozwoju niemowlaka to nowe wyzwania, możliwości i umiejętności, które wpływają na to, jak maluchy uczą się funkcjonować w otaczającym je świecie.

Wzrok – jeden z najważniejszych zmysłów w poznawaniu świata

Wzrok odgrywa kluczową rolę w poznawaniu otoczenia, choć u noworodków początkowo jest on słabo rozwinięty. Czy noworodek widzi kolory od razu po urodzeniu? Nie, świat noworodka jest czarno-biały. Nie rozróżnia barw, a jedynie odcienie szarości. Noworodek widzi tylko na odległość około 20-30 cm, co umożliwia rozpoznanie twarzy matki w czasie karmienia. Zmysł wzroku rozwija się intensywnie przez pierwszy rok życia dziecka. Wtedy to kształtuje się ostrość widzenia, dostrzeganie barw i kształtów. Pierwsze barwy dziecko zaczyna dostrzegać po upływie ok 3-4 tygodni życia. Najpierw jest to kolor czerwony, potem zielony, żółty i niebieski. Pełną zdolność do rozróżniania barw dziecko osiąga zazwyczaj między 4 a 6 miesiącem życia. W wieku 12 miesięcy wzrok dziecka ma podobną sprawność, jak u osoby dorosłej

Ważnym aspektem ochrony rozwijającego się wzroku niemowlęcia jest ochrona przed szkodliwym promieniowaniem UV. Okulary przeciwsłoneczne dla niemowlaka powinny stanowić obowiązkowy element wyprawki. Promienie UV uszkadzają delikatne struktury oka, co jest szczególnie niebezpieczne w przypadku małych dzieci. Soczewki oczu niemowląt i małych dzieci są bardziej przeźroczyste, a źrenice większe niż u osób dorosłych, co oznacza, że więcej szkodliwego promieniowania UV wnika do wnętrza oka. Dlatego też, po ukończeniu 6 miesiąca życia powinniśmy zadbać o to, aby podczas pobytu na świeżym powietrzu dziecko było wyposażone w okulary przeciwsłoneczne z najwyższym filtrem UV400.  

Dotyk – pierwszy kontakt z otoczeniem

Zmysł dotyku rozwija się jako jeden z pierwszych zmysłów. Dziecko poznaje świat przede wszystkim poprzez dotyk – to jego sposób na komunikację ze światem zewnętrznym. Od pierwszych dni życia dziecko reaguje na ciepło, chłód, miękkość i twardość. To przez dotyk niemowlę poznaje otoczenie – dotykanie twarzy mamy, chwycenie palców czy delikatne zabawki to dla malucha pierwsze formy interakcji z otaczającym światem.

Słuch – dźwięki otaczającego świata

Zmysł słuchu podobnie jak dotyku rozwija się już w życiu płodowym. Dzieci już w łonie matki słyszą dźwięki, które przyzwyczajają je do świata zewnętrznego. Po narodzinach maluchy bardzo szybko rozpoznają głosy bliskich osób, co daje im poczucie bezpieczeństwa. Początkowo reagują na głośne, nagłe odgłosy, ale z czasem uczą się je różnicować, co stanowi podstawę do rozwoju mowy. Zmysł słuchu najintensywniej rozwija się w pierwszym roku życia dziecka. Całkowity rozwój następuje wraz z wejściem dziecka w wiek nastoletni.

Jak wspierać rozwój zmysłu słuchu i wzroku dziecka? Rozwój słuchu wspierają dźwięki otaczające dziecko. Ważne, by były subtelne – maluchy nie czują się dobrze blisko źródeł hałasu. Aby stymulować rozwój zmysłu słuchu, warto śpiewać dziecku i zachęcać go do zabawy szeleszczącymi zabawkami i grzechotkami. Poza tym, dziecko wtulając się w rodzica, słucha również jego głosu i bicia serca.

Smak i węch – pierwsze doświadczenia sensoryczne

Zmysł smaku i węchu rozwija się już w łonie matki. Kubki smakowe wykształcają się już u 2-miesięcznego płodu. Niemowlę, karmione piersią, rozpoznaje zapach i smak mleka matki, co jest dla niego pierwszym krokiem do odkrywania różnorodności smaków. Po wprowadzeniu stałych pokarmów, maluchy zaczynają eksplorować nowe smaki, co stymuluje ich zmysły i rozwija preferencje żywieniowe.

Noworodki po przyjściu na świat rozpoznają smak słodki. Dopiero po kilku tygodniach, są w stanie czuć gorycz. Najpóźniej, bo po ukończeniu 4 miesiąca życia, rozpoznają smak słony.

Zmysł węchu i smaku pomagają niemowlakom nie tylko w rozwoju odżywiania, ale także w eksploracji świata. Dzieci w tym okresie często wkładają różne przedmioty do buzi. Jest to naturalny etap rozwoju, który pozwala maluchom na lepsze zrozumienie otaczającego je środowiska. Wkładanie rzeczy do buzi pomaga niemowlętom odkrywać świat za pomocą zmysłów i poznawać właściwości przedmiotów, takich jak ich temperatura, tekstura czy smak. To także sposób na łagodzenie dolegliwości związanych z wyrzynaniem się zębów, co dodatkowo motywuje maluchy do takiej aktywności.

Z tego powodu należy bardzo zwracać uwagę na przedmioty, jakie znajdują się w otoczeniu dziecka, szczególnie na: zabawki, ubrania i akcesoria, z którymi dziecko ma bezpośrednią styczność. Przedmioty muszą być wykonane z bezpiecznych materiałów, pozbawionych szkodliwych, chemicznych substancji. Podobnie jak zabawki, tak wszelkiego rodzaju akcesoria, takie jak np. okulary przeciwsłoneczne dla niemowląt muszą mieć atesty i certyfikaty potwierdzające ich jakość. Certyfikaty potwierdzające obecność filtra UV400 i bezpieczne materiały w okularach przeciwsłonecznych.    

Ruch – klucz do odkrywania świata

W miarę jak niemowlę rozwija swoje umiejętności motoryczne, zaczyna bardziej aktywnie eksplorować otoczenie. Zmysł równowagi pozwala na odbiór siły grawitacji, zachowanie równowagi, efektywne poruszanie się oraz utrzymanie prawidłowej pozycji ciała. Noworodki wykazują wrażliwość na ruch do przodu i do tyłu, do góry i na dół oraz na boki. Pierwsze ruchy rączkami, przewroty, a później raczkowanie to dla malucha kolejne kroki w odkrywaniu świata. Poprzez ruch niemowlęta uczą się, jak działają różne przedmioty, a interakcje z otoczeniem rozwijają ich zdolności poznawcze.

Podczas tych eksploracji warto zwrócić uwagę na ochronę wzroku malucha w plenerze. Okulary przeciwsłoneczne dla dzieci z filtrem UV to niezbędny element, który pozwoli niemowlakowi i małym dzieciom cieszyć się słońcem bez ryzyka uszkodzenia wzroku. Ważne, aby okulary były elastyczne, odporne na uszkodzenia. Dzieci lubią bawić się przedmiotami, mają tendencję do częstego ściągania okularów z głowy, wyginania i "badania" ich wytrzymałości. W tym wypadku doskonale sprawdzą się okulary przeciwsłoneczne dziecięce Mokki dla najmłodszych dzieci (0-5 lat), w których zastosowane materiały oprawek i soczewek sprawiają, że są praktycznie niezniszczalne. 

Uczenie się przez naśladowanie

Niemowlęta uczą się świata poprzez obserwację i naśladowanie. To, co widzą i słyszą, staje się podstawą do rozwoju ich umiejętności społecznych i komunikacyjnych. I tak na przykład widok rodziców zakładających okulary przeciwsłoneczne może być dla malucha sygnałem, że to ważny element codziennych rytuałów, podobnie jak czytanie książek czy przygotowywanie zdrowych posiłków. Warto więc już od najmłodszych lat zadbać o kształtowanie dobrych i zdrowych nawyków, co z pewnością zaprocentuje w życiu dorosłym.

Podsumowanie

Poznawanie świata przez niemowlęta to niezwykle intensywny proces, który obejmuje rozwój wszystkich zmysłów. Wzrok, słuch, dotyk, smak i węch to narzędzia, dzięki którym maluchy odkrywają otaczający je świat. Rozwój zmysłów nie przebiega równomiernie, część z nich rozwija się już w życiu płodowym, część dopiero po urodzeniu. Dzięki zmysłom maluch odbiera szereg bodźców, które pozytywnie wpływają na rozwój jego układu nerwowego. Warto jednak pamiętać, że ochrona oczu niemowląt jest równie ważna, jak ich rozwój poznawczy. Okulary przeciwsłoneczne dla dzieci, w tym niemowląt, są niezbędnym elementem codziennej ochrony, który zapewnia bezpieczeństwo, komfort i przede wszystkim zdrowy wzrok w przyszłości.